چشم انداز استفاده ازتجهیزات بومی درشبکه ملی اطلاعات

به گزارش وبلاگ دلگرمی، بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات درسال جهش فراوری از اولویت های طرح کلان و معماری این شبکه در نظر گرفته شد و سوال این است که آیا تجهیزات بومی قابلیت به کارگیری در شبکه ملی را دارند؟

چشم انداز استفاده ازتجهیزات بومی درشبکه ملی اطلاعات

به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران،شورای عالی فضای مجازی در آخرین مصوبه خود دولت را موظف به تکمیل زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات مطابق با اهداف طرح کلان و معماری این شبکه کرد.

در این طرح اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات در چندین مورد در کنار بومی سازی خدمات، به بحث بومی سازی تجهیزات نیز اشاره دارد. در بخش اهداف عملیاتی در بند 20 این طرح به مصون سازی، کاهش آسیب پذیری، افزایش پایداری و تاب آوری امنیتی و دفاعی شبکه ملی اطلاعات در برابر تهدیدات، بدون اتکا به خدمات خارجی تاکید شده است. از سوی دیگر در بندهای 23 و 24 این مصوبه، رشد بومی سازی تجهیزات شبکه به میزان 10 درصد سالیانه براساس اولویت های معین شده توسط مرکز ملی فضای مجازی و نیز بومی سازی سامانه های امنیتی مورد احتیاج شبکه ملی به میزان 100 درصد تا سال 1404 تکلیف شده است.

حال در سالی که با شعار جهش فراوری نام گذاری شده است، مصوبه شورای عالی فضای مجازی در طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات با رویکرد تجهیزات بومی، این سوال را به ذهن می آورد که شرایط تجهیزات بومی حوزه ICT چگونه است و چه پتانسیل هایی در کشور وجود دارد که می تواند شعار سال جاری را در این حوزه محقق کند؟ سوال دیگر این است که صندلی ما در فراوری تجهیزات های تک مخابراتی کجاست و چه محصولاتی قابلیت به کارگیری در شبکه ملی اطلاعات را دارند و در نهایت اینکه نقاط قوت و ضعف کشور در این حوزه چیست؟

پیگیری بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات در یک کارگروه

چندی پیش (شهریورماه 99) نمایشگاه بومی سازی تجهیزات پیشرفته شبکه ملی اطلاعات در راستای تحقق شعار سال جهش فراوری در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برپا شد. در این نمایشگاه مطابق با اعلام سازمان فناوری اطلاعات ایران، 44 شرکت در قالب 7 دسته بندی شامل خاتمهه ها، لایه دسترسی، لایه انتقال (نوری)، رادیو و آنتن، رابط شبکه، لایه لبه و هسته، سامانه ها و شبکه های اختصاصی، فراوریات خود را عرضه کردند.

دسته نخست: 12 شرکت فراورینماینده گوشی هوشمند، تبلت، گوشی IP و انواع مودم ها

دسته دوم: 6 شرکت در حوزه بومی سازی ترمینال های خط نوری(OLT)، تجهیزات مرکزی VDSL، ترمینال شبکه نوری (ONT)

دسته سوم: 7 شرکت فراوریی تجهیزات اکتیو نوری، SFP، ROADM، DWDM، ONT و PTON

دسته چهارم: 9 شرکت فراوریی تجهیزات مربوط به رادیو مایکروویو، شبکه LTE اختصاصی، آنتن های مایکروویو، موبایل 5 و 8 باندی، MIMO و SISO

دسته پنجم: 4 شرکت فراوریی در حوزه انواع کابل شبکه CAT، اتصالات کواکسیال و نوری

دسته ششم: 14 شرکت فراوریی در حوزه انواع روترها (جهتیاب ها)، سوئیچ های شبکه SBC، HSS، Vims، ذخیره ساز دیتا، DNS و زیرساخت ابری

دسته هفتم: 7 هفت شرکت فراوریی در حوزه TripleA، OSS/BSS، Billing و SD-WAN

در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه، مهدی کریمی نیسیانی نماینده ویژه وزیر ارتباطات در فراوری، گفت: بومی سازی تجهیزات پیشرفته شبکه ملی اطلاعات در راستای تحقق جهش فراوری مورد تأکید نهادهای بالادستی واقع شده است و برمبنای هدف گذاری طرح معماری این شبکه، بومی سازی 10 درصدی سالانه تجهیزات در دستور کار قرار گرفته است.

وی از تشکیل کارگروه بومی سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات با حضور معاونت نوآوری وزارت ارتباطات، پژوهشگاه ICT، رگولاتوری، سازمان فناوری اطلاعات ایران، سندیکای فراورینمایندگان تجهیزات مخابراتی و نیز سایر فراورینمایندگان این بخش اطلاع داد تا متناسب با برنامه توسعه شبکه ملی اطلاعات و تکامل آن، بومی سازی فراوریات این شبکه نیز دنبال گردد.

مسائل فراوری در تجهیزات ارتباطی چیست

علی اصغر انصاری مشاور رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران درباره شرایط فراوری تجهیزات بومی برای استفاده در شبکه ملی اطلاعات و مسائلی که بر سر راه فراوری این تجهیزات است شرح می دهد و می گوید: اساساً فناوری های حوزه ارتباطات به ویژه بخش اکتیو در جهان به عنوان فناوری های های تک شناخته می شوند. اینها فناوری های تحولی هستند و تغییرات در آنها سریع اتفاق می افتد. بنابراین صنعت داخلی برای رقابت با فراورینمایندگان معروف جهان با چالش روبرو است. البته این موضوع تنها به کشور ما مربوط نمی گردد و چالش همه کشورها است.

وی ادامه داد: فراورینمایندگان مطرح جهان در این حوزه دارای تیراژهای جهانی هستند. به همین دلیل فراوری این محصولات به لحاظ مالی و تعقیب کردن سیر تحولات برای هر کشوری که بخواهد صنعت بومی داشته باشد، چالش به حساب می آید.

انصاری با اشاره به اینکه قدمت صنعت داخلی ما در حوزه مخابرات و ارتباطات زیاد است، اضافه نمود: در بخش تجهیزات پسیو شبکه ارتباطی کشور تقریباً به خودکفایی رسیده ایم به نحوی که در حوزه فراوری تجهیزات مربوط به برق، ملزومات و تأسیسات، کابل فیبرنوری، کانکتورها و انواع و اقسام اتصالات تقریباً وابستگی و مسئله ای نداریم.

در بخش تجهیزات پسیو شبکه ارتباطی کشور تقریباً به خودکفایی رسیده ایم به نحوی که در حوزه فراوری تجهیزات مربوط به برق، ملزومات و تأسیسات، کابل فیبرنوری، کانکتورها و انواع و اقسام اتصالات تقریباً وابستگی و مسئله ای نداریم وی با بیان اینکه تجهیزات اکتیو مربوط به سیستم های انتقال نوری، انواع و اقسام آنتن ها، سیستم های فرستنده و گیرنده، تجهیزات هسته در لایه انتقال و IT و انواع و اقسام روترها و سوئیچ ها، سیستم های مدیریتی مانند oss و bss و سامانه های مدیریت مانند IMS می شوند، گفت: برغم وجود ریسک بالا، کشور تا حد زیادی توانسته این محصولات را بومی سازی کند و تا جایی که امکان داشته، احتیاجمندی های داخلی در حوزه این تجهیزات تأمین شده است.

انصاری با تاکید بر اینکه هم اکنون مشکل ما در این حوزه نبود دانش فنی نیست، بیان کرد: بحث بر سر این است که بعضی قطعات مانند چیپ ست ها و بعضی المان ها در انحصار معدود شرکت هایی در جهان است و این وابستگی با توجه به مسائل تحریم و نوسانات ارز سبب شده تا فراورینمایندگان ما نتوانند بعضی احتیاجمندی های داخلی را از این طریق تأمین نمایند. از این رو هم اکنون در سال جهش فراوری و تحقق اصول الزامات شبکه ملی اطلاعات که مبنی بر بومی سازی و سفارشی سازی تجهیزات تکلیف شده است، ما موضوع بومی سازی را پررنگ تر از قبل دنبال می کنیم و خوشبختانه اقبال اپراتورها و مصرف نمایندگان تجهیزات ارتباطی و مخابراتی نیز به فراورینماینده داخلی بیشتر شده است.

وی با اشاره به برگزاری نمایشگاه بومی سازی تجهیزات پیشرفته شبکه ملی اطلاعات که بر مبنای فرآیند احتیاجسنجی در حوزه تجهیزات فراوری داخل برگزار گردید، گفت: سندیکای صنعت مخابرات ایران لیست احتیاجمندی های مدنظر را بین اعضای خود توزیع کرد و بسیاری از شرکت ها آمادگی ارائه محصول را اعلام نموده و یا بیان کردند که در فضای R&D هستند و این تجهیزات را در چه مدت زمانی می توانند آماده و تحویل دهند.

مشاور رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه ما با یک سری چالش ها و موانع روبرو هستیم که مسئولیت آن در وزارت ارتباطات نیست، اضافه نمود: بسیاری از سیاست ها و مقررات گذاری ها با وزارت صمت است که در این حوزه هم تأثیرگذار است. برای مثال سیاست های ارزی ممکن است خیلی مطابق میل صنعت مخابراتی نباشد؛ از سوی دیگر فراورینمایندگان تجهیزات ICT با یک سری چالش های حقوقی، مالی و مقرراتی و رگولاتوری روبرو هستند.

هیچ اصراری نداریم که بگوییم همه تجهیزات ما کاملاً داخلی است!

انصاری با اظهار امیدواری از اینکه صنایع داخلی بتوانند سهم بیشتری را در تأمین تجهیزات شبکه های ارتباطی داخل کشور به خود اختصاص دهند، در پاسخ به این سوال که چه میزان از فراوریات ما به معنای واقعی فراوری داخل است و چه میزان از این صنایع، مونتاژ است، شرح داد: ما هیچ اصراری نداریم که بگوییم همه فراوریات ما با جزئیات کامل مربوط به صنعت داخل است و هیچ جای جهان هم اینطور نیست. همین که ما فعالیتی را در قالب مونتاژ انجام می دهیم و بعضاً سیستم های نرم افزاری تجهیزات توسط صنایع داخلی توسعه می یابد و اغلب قطعات در داخل مونتاژ می گردد، به معنای فراوری داخل است.

وی با اشاره به اینکه زنجیره ای از امکانات منجر به فراوری محصول می گردد و خوشبختانه صنعت داخلی تا جایی که توانسته نسبت به بومی سازی اقدام نموده است، گفت: یک سری قطعات از جمله قطعات نیمه هادی و چیپ ست در جهان در انحصار دو یا 3 شرکت معدود است و این قطعات در کشور ما نیز وارداتی بوده و فراوری داخل نیست. اما با وجود محدودیت های تحریم بعضاً شاهد هستیم که فراورینمایندگان ایرانی برای تهیه این اقلام، کارخانه هایی در خارج از کشور خریداری نموده و محصول را در خارج فراوری می نمایند و سپس آن را به داخل کشور آورده و بسته بندی می نمایند.

انصاری تاکید نمود: آمریکا و چین یک سری قطعات الکترونیکی را برای بخش پردازشگر و محاسباتی تجهیزات، فراوری می نمایند که در دسته بندی ریزپردازنده ها شناخته می شوند و معمولاً فراورینماینده ها، مجبور به واردات این قطعات هستند تا در طراحی بردها از آن ها استفاده نمایند.

وی در پاسخ به این سوال که هم اکنون چند درصد از تجهیزات بومی در شبکه ملی اطلاعات استفاده می گردد، گفت: بخشی از تجهیزات سیستم های انتقال در لایه زیرساخت و مخابرات استفاده می گردد از همین امکانات شرکت های داخلی است. اما درصدی نمی توان برای آن بیان کرد. به هرترتیب کاملاً مشهود است که تجهیزات به سمت داخلی شدن می رود.

مشاور معاون وزیر ارتباطات گفت: برآورد ما نشان می دهد که 70 درصد تجهیزات پسیو و اکتیو مخابراتی در کشور فراوری می گردد و کوشش این است که آن 30 درصد های تک نیز به حداقل برسد. تا قبل از خاتمه سال هم یک نمایشگاه دیگر در تکمیل دستاوردهای بومی شبکه ملی اطلاعات برپا می گردد و تمامی کوشش این است که بتوانیم وابستگی ها را به حداقل برسانیم.

برآورد ما نشان می دهد که 70 درصد تجهیزات پسیو و اکتیو مخابراتی در کشور فراوری می گردد و کوشش این است که آن 30 درصد های تک به حداقل برسد مسئول دبیرخانه شبکه ملی اطلاعات با بیان اینکه جهش فراوری در تجهیزات ارتباطی در کشور از سال 95 و با فراوری تجهیزات انتقال نوری شروع شد، ادامه داد: هم اکنون شاهد افزایش تعداد شرکت ها و تنوع محصولات هستیم و طبق قانون حداکثر استفاده از صنعت داخلی، اولویت نیز با این تجهیزات داخلی است.

انصاری با اشاره به اینکه فضا و امکانات برای دیده شدن فراوریات داخلی فراهم است و در صورت توانمندی فراوریات داخلی، می توان از این محصولات در شبکه ملی اطلاعات استفاده کرد، گفت: شرایط فعلی ماحصل تحقیق و توسعه چندین ساله شرکت های فراوریی و حمایت اپراتورها برای به کارگیری این تجهیزات در شبکه است. اما شکی نیست که ما هنوز با آنچه که باید باشیم، فاصله داریم. به بیان دیگر دستاوردهای پیشرفته بومی در شبکه ملی اطلاعات مایه امیدواری است و ما امیدوار شدیم که توان داخلی می تواند بسیاری از خلاءها را پر کند و حتی بعضی شرکت ها این تجهیزات را به بازار کشورهای همسایه نیز صادر نموده اند. ولی بازهم جا برای کار وجود دارد.

سند موانع فراوری تجهیزات شبکه ملی اطلاعات تدوین شد

وی گفت: تجهیزات پیشرفته شبکه های ارتباطی از نظر باند فرکانسی و مدیریت پهنای باندی که می توانند پشتیبانی نمایند از نسل های قدیمی خود فاصله گرفته و آنچه که در جهان فراوری می گردد، نزدیک به لبه تکنولوژی است. بنابراین در ایران نیز آنچه که از این تجهیزات ارائه می گردد باید قابل رقابت با محصولات های تک جهان باشد و در غیر این صورت در زیرساخت ارتباطی کشور کارآیی نخواهد داشت.

مشاور رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران درباره نحوه حمایت از فراوریات بومی برای استفاده در شبکه ملی اطلاعات نیز گفت: ما به عنوان دبیرخانه شبکه ملی اطلاعات، سندی را منطبق بر موانع فراوری آماده نموده و موانع ارجاع کار به شرکت های داخلی را با تطبیق بر شرایط واقعی معین نموده و برای آنها راه چاره درنظر گرفته ایم. در این زمینه دستگاه های مرتبط مسئول هستند که موضوعات را درک نموده و به فراوری یاری نمایند. قطعاً موضوع فراوری داخل در اولویت همه دستگاه های زیربط است.

30 درصد تجهیزات ارتباطی شبکه ملی قابل اتکا به توان بومی است

دکتر عباس آسوشه مشاور فناوری مرکز ملی فضای مجازی در ارزیابی خود از شرایط تجهیزات پیشرفته بومی که قرار است در شبکه ملی اطلاعات به کار گرفته گردد، نظر دیگری دارد.

وی با بیان اینکه به هر حال بخشی از سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات به بومی سازی تجهیزات تعلق دارد و مجری این پروژه باید برای بومی سازی تجهیزات بخش های کلیدی و اساسی شبکه، برنامه ریزی لازم را داشته باشد، می گوید: حدود 30 درصد تجهیزات ارتباطی پیشرفته در شبکه ملی اطلاعات قابل اتکا به توان بومی است و 70 درصد تجهیزات این شبکه عمدتاً کار ما نیست و تنها به بخشی از آن مسلط هستیم.

آسوشه، نمایشگاهی که به تازگی از دستاوردهای بخش خصوصی صنعت مخابرات ایران در حوزه تجهیزات پیشرفته ICT در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار گردید را اقدامی جهش گونه از سوی بخش خصوصی و سندیکای صنعت مخابرات برای تحقق اهداف معین شده در سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات عنوان می نماید.

وی با تاکید بر اینکه هدف این است که تا حد امکان از تجهیزات داخلی در شبکه ملی اطلاعات بهره گرفته گردد، گفت: این تجهیزات مربوط به بخش های مختلفی از مودم های مربوط به تبدیل انتقال صدا روی شبکه سنتی به شبکه های IP تا تجهیزات شبکه انتقال فیبرنوری و تجهیزات دسترسی روی آن می گردد. این بخش حتی برای رسیدن به تکنولوژی های پیشرفته (های تک) مانند SDN (شبکه های تعریف شده توسط نرم افزار) که در جهان نیز هنوز بسیاری از شرکت ها آن را ندارند، برنامه ریزی نموده است. این محصول در نمایشگاه مذکور توسط بعضی شرکت ها عرضه شد.

مشاور مرکز ملی فضای مجازی بیان کرد: البته بنده به هیچ عنوان ادعا نمی کنم که ما به فاز تکمیل این فناوری ها دست پیدا نموده ایم. بلکه معتقدم که شرکت های ما نیز در این زمینه قدم های اولیه را برداشته اند و در سال جهش فراوری، این نشانه مثبتی از جنب و جوش بخش خصوصی در این حوزه است.

بعضی تجهیزات می توانند جایگزین تجهیزات آمریکایی باشند

وی گفت: ما معتقدیم که بعضی از این تجهیزات بومی می توانند جایگزین تجهیزات عمدتاً آمریکایی یا غیر ایرانی در شبکه ارتباطی کشور باشند. البته بعضی از شرکتها سالهاست که روی خروجی هایشان کار نموده اند و محصولات قابل قبولی نیز دارند.

بعضی از این تجهیزات بومی می توانند جایگزین تجهیزات عمدتاً آمریکایی یا غیر ایرانی در شبکه ارتباطی کشور باشند. البته بعضی از شرکتها سالهاست که روی خروجی هایشان کار نموده اند و محصولات قابل قبولی نیز دارند آسوشه در مورد این سوال که آیا این تجهیزات بومی، قابلیت آن را دارند که در شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت فضای مجازی کشور قرار گیرند و خدمات با کیفیتی به مردم ارائه نمایند؟ گفت: بعضی از این تجهیزات در نقاط با ظرفیت پایین شبکه امکان استفاده دارند اما در نقاط با ظرفیت بالا به هیچ وجه امکان و آمادگی استفاده برای شبکه ملی اطلاعات را ندارند. در این میان اپراتورهای شبکه مراقب خواهند بود که صرفاً به اینکه این تجهیزات ایرانی هستند بسنده ننمایند و تست های لازم را انجام دهند؛ چرا که قرار است این تجهیزات در شبکه ای قرار گیرد که هدفش ارائه خدمات داخلی با کیفیت به مردم است و نباید هر تجهیز بدون کیفیتی را به صرف اینکه بومی است، در آن به کار گرفت.

وی تاکید نمود: از سوی دیگر نباید نظارت بخش های نظارتی باعث کندی و به نوعی سدی در برابر فعالیت بخش خصوصی باشد. به همین دلیل تاکیدمان بر این است که نظارت بخش های نظارتی چه در حوزه کیفی و چه در حوزه های امنیتی، باید به نوعی یاری نماینده بخش خصوصی باشد تا سریع تر به تجهیزات و قطعات بومی مورد احتیاج برای استفاده در جای جای شبکه ملی اطلاعات برسیم.

مشاور فناوری رئیس مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه ما در جهان شاهد فرایند بلوغ فناوری های ارتباطی هستیم و انتظار این فرایند را در داخل کشور نیز داریم، گفت: البته با توجه به تحریم ها و شرایط مالی کشور انتظار نداریم که این شرکتها راه 20 ساله را در 3 سال بپیمایند. در این جهت اپراتورها هم باید یاری نمایند تا فضای تست و آزمایش برای بالغ شدن این تجهیزات فراهم گردد.

آسوشه معتقد است که نباید تجهیزات بومی را در روز اول با تجهیزات معادل آمریکایی، اروپایی و یا چینی مقایسه کنیم. بلکه باید به بخش خصوصی فرصت داد تا خودش را نشان دهد. البته قاطعانه معتقدم که در بعضی موارد از تجهیزات پیشرفته بومی در این حوزه با خروجی هایی روبرو هستیم که به قطعات امریکایی، اروپایی و چینی تنه می زند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا در حوزه تجهیزات بومی شبکه ارتباطی به خودکفایی رسیده ایم، گفت: در هیچ یک از موارد ما نمی توانیم بگوییم که به صورت 100 درصد شبکه مان را می توانیم با محصولات بومی تجهیز کنیم. چرا که ما همچنان در حوزه اقلام سخت افزاری وابستگی داریم که البته این وابستگی 100 درصد نیست. در بعضی موارد می توان از تجهیزات معادل استفاده کرد. به بیان دیگر در بعضی موارد بخشی از تجهیزات متعلق به ما نیست و در بعضی موارد هم کل کار نتیجه کار دانش آموختگان و محققان خودمان است.

مشاور مرکز ملی فضای مجازی شرح داد: به نظر می رسد درصد 30 به 70 برای توانمندی ما در حوزه تجهیزات پیشرفته بومی شبکه ملی اطلاعات مناسب باشد. به این معنی که صفر تا صد حدود 30 درصد تجهیزات قابل اتکا به توان بومی است و 70 درصد تجهیزات عمدتاً کار ما نیست و تنها به بخشی از آن مسلط هستیم. برای مثال تجهیزات نرم افزاری ما قابل دفاع هستند اما در بخش سخت افزاری عمدتاً از توان کشورهای دیگر استفاده می کنیم.

چشم انداز روشن استفاده از تجهیزات های تک بومی در شبکه ملی اطلاعات

وی گفت: البته این وابستگی با آنچه که پیش از این به تجهیزات امریکایی و اروپایی وجود داشت، تفاوت دارد و امروز شاهد استقلالی هستیم که می توانیم از تجهیزات معادل خودمان نیز در شبکه استفاده کنیم. می توانیم تجهیزات را طراحی نموده و به شرکتهای دوم و سوم برای ساخت ارسال کنیم. اما در زمینه ساخت دیوایس و قطعات نیمه هادی در کشور فعلاً توانایی وجود ندارد و بودجه و اعتبار لازم نیز برای آنکه به این سمت حرکت کنیم، دیده نمی گردد.

دکتر آسوشه چشم انداز استفاده از تجهیزات های تک بومی در شبکه ملی اطلاعات را روشن می داند و معتقد است که اگر در 3 سال آینده بخش های ارائه نماینده خدمات دوباره به تجهیزات خارجی برنگردند و فضایی که هم اکنون ایجاد شده را دنبال نموده و سعی و خطا را تحمل نمایند، با ساخت های متوالی، بلوغ فراوری ملی این تجهیزات در انتظار ما است.

وی گفت: از سوی دیگر بخش خصوصی نیز باید انتظاراتش را پایین بیاورد و تجهیزات خود را از جهت قیمت و هزینه با تجهیزات خارجی که بیش از 10 سال است ساخته می شوند و تست های مختلف را پشت سر گذاشته اند مقایسه نکند.

مشاور رئیس مرکز ملی فضای مجازی تاکید نمود: به نظر می رسد معاونت نوآوری و فناوری وزارت ارتباطات در حال برنامه ریزی مجدد برای شناسایی پتانسیل های فراوریی بخش خصوصی در حوزه تجهیزات شبکه است. براین اساس این مجموعه و نیز بخش خصوصی و اپراتورهای ارتباطی باید برای نگاه استقلال در تأمین تجهیزات ارزش قائل باشند تا این راه پرپیچ و خم با پیروزی به خاتمه برسد.

منبع: اقتصاد ایران

به "چشم انداز استفاده ازتجهیزات بومی درشبکه ملی اطلاعات" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "چشم انداز استفاده ازتجهیزات بومی درشبکه ملی اطلاعات"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید